Wystawa we wrocławskim Muzeum Etnograficznym, 17 maja – 17 sierpnia 2025
Kurator wystawy: Alexander Szalapski, koordynacja: Joanna Kurbiel i Emilia Jeziorowska (ME)

Uruchomiona w 1867 r. Śląska Kolej Górska połączyła Görlitz i Węgliniec z Wałbrzychem, umożliwiając rozwój przemysłu i włączając Dolny Śląsk w europejską sieć kolejową.

Wystawa opowiada historię rozwoju dolnośląskiego rzemiosła, przemysłu i turystyki, który nastąpił wraz z pojawieniem się kolei łączącej Görlitz i Węgliniec z Wałbrzychem. Do końca lat 60. XIX w. rozwój południowego Dolnego Śląska hamowało pagórkowato-górzyste ukształtowanie terenu, utrudniające komunikację oraz transport towarów. Dopiero DKG włączyła ten obszar w europejską sieć kolejową, umożliwiając jego rozwój technologiczny, przemysłowy i urbanizacyjny.

Na wystawie, przygotowanej w językach polskim i niemieckim, pokazane zostały charakterystyczne wyroby z miejscowości położonych na szlaku kolei. Ich historie pozwalają kompleksowo prześledzić rozwój gospodarczy Dolnego Śląska w 2. poł. XIX w. Oprócz widoków i map dawnego Dolnego Śląska zwiedzający zobaczyć mogą modele lokomotyw i powozów, a także m.in. porcelanę z Wałbrzycha, blaudruki z Gryfowa Śląskiego, koronki z Jeleniej Góry czy chusteczki do nosa z Lubania – przedmioty i artykuły produkowane w miejscowościach, przez które kolej wiodła.

Na przykład Lubań w ciągu kilku dziesięcioleci stał się jednym z największych ośrodków produkcji chusteczek do nosa w tej części Europy. Na początku XX w. lubańskie fabryki zaspokajały aż 90% popytu na ten towar w całych Niemczech. Na wystawie zobaczyć zatem można próbniki materiałów, wzorniki chusteczek czy reklamy tych produktów.

Z kolei w Olszynie funkcjonował zakład przemysłowy Roberta Ruscheweyha, który w 1878 r. uzyskał pierwszy na świecie patent na rozkładany stół. Najdłuższy mebel mógł pomieścić nawet 50 osób, rozkładając się do długości aż 13 metrów. Widzowie mogą zobaczyć mniejszą wersję tego wynalazku, a także dokumenty patentowe czy archiwalne znaki fabryczne.

Przedstawiony został również blaudruk, czyli druk batikowy. Ta tradycyjna technika farbowania tkanin nie jest możliwa na skalę przemysłową, choć takie próby zostały podjęte w latach 80. XIX w. w Gryfowie Śląskim w fabryce Schlesische Blaudruckerei AG. Przykłady tkanin zdobionych blaudrukiem, zabytkowe klocki drukarskie, a nawet unikatowe fotografie z procesu produkcyjnego przybliżają widzom ten temat.

Rozbudowa kolei przyczyniła się również do rozwoju turystyki górskiej. Powstawały liczne szlaki turystyczne, schroniska, hotele i restauracje, narodził się przemysł pamiątkarski oraz zwyczaj wysyłania pocztówek, a figurka Liczyrzepy – bohatera najpopularniejszej w regionie legendy – stała się produktem reklamowym Karkonoszy.

Wystawa zorganizowana przez Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu i Muzeum Śląskie w Görlitz

ap