Zanim zrelacjonuję przebieg tej uroczystości, przypomnę, w jakich okolicznościach odbyła się ona 26 maja 1945 roku oraz opiszę jej przebieg. Po zakończenie II wojny światowej jednostki 10. Dywizji Piechoty, która w składzie II Armii Wojska Polskiego uczestniczyła w Operacji Praskiej, stacjonowały na Dolnym Śląsku, a jej dowództwo znajdowało się początkowo we Wrocławiu, a następnie w Jeleniej Górze. Gdy zapadła decyzja o zorganizowanie defilady, jednostki dywizji przekwaterowano czasowo do podwrocławskiego Oporowa, który do 1951 roku był oddzielną miejscowością.

W godzinach popołudniowych 26 maja 1945 roku, a była to sobota, jednostki wojskowe biorące udział w defiladzie przemaszerowały z Oporowa na tonący w gruzach plac Wolności, zwany wcześniej placem Zamkowym, gdzie entuzjastycznie witały żołnierzy tysiące wrocławian. Trybuna honorowa usytuowana była na gruzowisku Pałacu Królewskiego. Po złożeniu przez dowódcę 10. Dywizji Piechoty pułkownika Aleksandra Struca meldunku prezydentowi Wrocławia dr. Bolesławowi Drobnerowi o gotowości do defilady, miejsca obok nich na trybunie honorowej zajęli między innymi pełnomocnik rządu do spraw kultury i oświaty, późniejszy rektor Politechniki i Uniwersytetu Wrocławskiego prof. Stanisław Kulczyński, przedstawiciele Polonii Wrocławskiej oraz wojenny komendant Wrocławia Liapunow.

Naprzeciwko trybuny honorowej stali polscy żołnierze z niemieckimi sztandarami ze swastykami. Gdy orkiestra zagrała marsza wojskowego, żołnierze rzucili sztandary na bruk przed trybuną honorową.

Przemówienia wygłosili prezydent Wrocławia Bolesław Drobner, prof. Stanisław Kulczyński oraz pułkownik Liapunow; po zakończeniu wystąpień odbyła się właściwa defilada. Maszerowali, depcząc przed trybuną honorową niemieckie sztandary ze swastykami, żołnierze 39. Pułku Artylerii Lekkiej, 13. Dywizjonu Artylerii Przeciwpancernej, 21. Batalionu Saperów, Batalionu Szkolnego i pododdziałów specjalnych dywizji i pułku, a po nich pododdział Milicji Obywatelskiej i kolejarze. Defiladę, przy dźwiękach popularnego wówczas marszu „Lekka kawaleria” Franza Suppe, zamykał nagradzany gromkimi brawami pluton konny z kompanii zwiadu dowodzony przez podporucznika Henryka Kamińskiego.

Tablicę upamiętniającą to historyczne wydarzenie odsłonięto 12 października 1981 roku na placu Wolności, a inicjatorem tego przedsięwzięcia był właśnie kpt. rez. Henryk Kamiński. Jednak w 2008 roku została ona przypadkowo zniszczona podczas budowy Narodowego Forum Muzyki. Jej replikę odtworzono na początku 2015 roku, lecz wtopiono ją w chodnik, więc praktycznie była niewidoczna, co skutkowało przypadkowym jej deptaniem przez przechodniów. Po wielu interwencjach środowisk kombatanckich, a głównie płk. w st. spocz. Krzysztofa Majera, oraz Towarzystwa Miłośników Wrocławia we wrześniu 2015 roku tablica została przeniesiona w godne miejsce tuż obok obecnego Muzeum Teatru, gdzie znajduje się do dzisiaj.

Od 2016 roku właśnie przed tą tablicą rokrocznie odbywają się uroczystości patriotyczno-religijne, których organizatorem był na początku Zarząd Główny Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego, a ostatnimi laty Związek Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego RP. Praktycznie od samego początku ich pomysłodawcą i realizatorem był i jest płk w st. spocz. Krzysztof Majer.

26 maja w 80. rocznicę tego pamiętnego wydarzenia na wrocławskim placu Wolności zgromadzili się nieliczni mieszkańcy miasta oraz dość liczne delegacje z całego Dolnego Śląska oraz z Opolszczyzny. W samo południe, po odegraniu przez trębacza Sygnału Wojska Polskiego oraz po wprowadzeniu pocztów sztandarowych i odśpiewaniu hymnu narodowego Krzysztof Majer powitał uczestników uroczystości. Byli wśród nich między innymi wiceszef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Michał Syska wraz z ppłk Gabrielą Ochab, zastępca przewodniczącego Sejmiku Dolnośląskiego Marek Łapiński, zastępca przewodniczącego Rady Miasta Wrocławia Dorota Pędziwiatr, wicestarosta głogowski Jeremi Hołownia, ppłk Artur Gołąbniak i ppor. Kamil Balcerzak z 10. Wrocławskiej Brygady Dowodzenia, która zapewniała skromną asystę wojskową uroczystości, kapelanów wojskowych Kościołów rzymskokatolickiego, prawosławnego i protestanckiego oraz liczne delegacje, w tym Związku Kombatantów i Byłych Więźniów Politycznych, Związku Żołnierzy Wojska Polskiego, Związku Inwalidów Wojennych RP (Wojciech Olenderek, Józef Ogonowski, Jan S. Jeż), Stowarzyszenia Misji Pokojowych ONZ, Zrzeszenia Weteranów Działań Poza Granicami Państwa, Stowarzyszenia Komendantów Polskiej Policji, Fundacji Rodzina Rodła, Stowarzyszenia Polska Wschód – Zachód, Nowej Lewicy, Unii Polskich Ugrupowań Monarchistycznych, oddziałów ZWiRWPRP i Związku Strzeleckiego „Strzelec” z Wrocławia, Wałbrzycha, Głogowa, Lubina, Strzelec Opolskich i Zgorzelca, Europejskiego Liceum Służb Mundurowych, Szkoły Podstawowej im. Franciszka Juszczaka we Wrocławiu i Zespołu Szkół z Prószkowa koło Opola, a także Stowarzyszenia dziennikarzy RP Dolny Śląsk (Jan A. Drajczyk – przewodniczący, Ryszard Mulek – były przewodniczący, Jan S. Jeż – były wiceprzewodniczący, Barbara Klain-Jakimowicz).

Krzysztof Majer w swoim wystąpieniu przypomniał okoliczności towarzyszące Defiladzie Zwycięstwa oraz perturbacje związane z usadowieniem tablicy pamiątkowej, natomiast Michał Syska wspomniał o bohaterstwie polskich żołnierzy na wszystkich frontach II wojny światowej oraz odniósł się do aktualnej sytuacji polityczno-militarnej w Europie i na świecie.

Następnie minister Syska w asyście ppłk Gabrieli Ochab wręczył Medale Pro Patria, wiceprzewodniczący Sejmiku Dolnośląskiego Marek Łapiński w towarzystwie wiceprzewodniczącej Rady Miasta Wrocławia Doroty Pędziwiatr wręczył odznaki Za Zasługi dla Województwa Dolnośląskiego, Krzysztof Majer Srebrne i Złote Krzyże Za Zasługi dla ZWiRWPRP oraz odznaki Związku Strzeleckiego „Strzelec”. Z kolei kapelani wojskowi odmówili modlitwę ekumeniczną w intencji ofiar II wojny światowej.

Następnie przed tablicą pamiątkową delegacje złożyły wieńce i wiązanki kwiatów, a Stanisław Bobowiec wręczył wszystkim uczestnikom uroczystości okolicznościowe widokówki upamiętniające tę historyczną defiladę. Gdy trębacz zakończył granie Sygnału Wojska Polskiego, organizator uroczystości Krzysztof Majer podziękował jej uczestnikom za udział w tym przedsięwzięciu, a przedstawicielce Dowództwa Garnizonu Joannie Mierzwiak za wsparcie organizacyjne.

Jan Stanisław Jeż
Foto: Jan Aleksander Drajczyk